Από τον Ιωάννη Λάζιο
Η σκηνική ανάγνωση του έργου "Έγκλημα και Τιμωρία" από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος επιχειρεί έναν ριζικό επαναπροσδιορισμό του ντοστογιεφσκικού σύμπαντος. Πρόκειται για μια φιλόδοξη απόπειρα που αναμετριέται με το βάρος ενός εμβληματικού κειμένου, σε πρωτότυπη θεατρική μεταφορά του Θανάση Τριαρίδη και σκηνοθεσία της Νικαίτης Κοντούρη. Ωστόσο, στην πορεία φαίνεται να παγιδεύεται ανάμεσα στην ανάγκη για πρωτοτυπία και στην αδυναμία να διαφυλάξει το υπαρξιακό του βάθος. Το αποτέλεσμα είναι μια παράσταση υψηλής αισθητικής πρόθεσης, που όμως συχνά μοιάζει να απομακρύνεται από την ψυχική αλήθεια του συγγραφέα.
Η Κοντούρη μετατοπίζει τον άξονα του έργου τοποθετώντας τη μητέρα του Ρασκόλνικοφ στο επίκεντρο, την Πουλχερία, την οποία ενσαρκώνει με σπάνια ευγένεια και πνευματικότητα η Έφη Σταμούλη. Μέσα από αυτή την επιλογή επιχειρεί να φωτίσει τη μητρότητα ως πηγή αγάπης, ευθύνης και ενοχής, δίνοντάς της τη θέση του ηθικού πυρήνα. Είναι μια τολμηρή μετατόπιση που προσφέρει ενδιαφέροντα ερωτήματα, αλλά απομακρύνει την παράσταση από τη φιλοσοφική ισορροπία του Ντοστογιέφσκι. Η σύγκρουση ιδέας και συνείδησης υποχωρεί μπροστά σε μια θρησκευτική και συναισθηματική ανάγνωση του έργου, όπου ο λόγος αντικαθίσταται από εικόνες και οι παύσεις από χειρονομίες.
Στην ερμηνευτική παλέτα, ο Δημήτρης – Τάρικ Ελ Φλάιτι προσεγγίζει τον Ρασκόλνικοφ με φανερή σωματική προσπάθεια, αλλά χωρίς την εσωτερική ένταση που απαιτεί ο ρόλος· λείπει το ρήγμα ανάμεσα στη διανόηση και το πάθος, στο φως και το σκοτάδι. Αντίθετα, ο Γιάννης Παρασκευόπουλος, που εκτός από συνεργάτης σκηνοθέτης ενσαρκώνει και τον ανακριτή Πορφύριο, δίνει μια πιο εξωστρεφή ερμηνεία, χάνοντας τη λεπτότητα της ψυχολογικής παρατήρησης. Ο Αλέξανδρος Ζαφειριάδης ως Ντοστογιέφσκι επιλέγει μια ρητορική, σχεδόν δημηγορική προσέγγιση, παρουσιάζοντας τον συγγραφέα σαν εκφωνητή των ιδεών του, όχι σαν άνθρωπο που τις υπέφερε.
Αντίβαρο σε αυτή την εξωστρέφεια αποτελούν οι γυναικείες παρουσίες. Η Αγγελική Κιντώνη ως Σόνια προσεγγίζει με ευαισθησία και καθαρότητα τον ρόλο της, επιχειρώντας να αποδώσει τη χριστιανική αγάπη χωρίς ρητορισμούς, ενώ η Φανή Καλογήρου Βαλτή ως Ντούνια αποπνέει αξιοπρέπεια και συναισθηματική εγκράτεια. Η ερμηνεία της Σταμούλη, όπως ήδη αναφέρθηκε, αποτελεί την ψυχή της παράστασης: με σιωπή, λιτότητα και ακινησία που μοιάζει να κινείται, γεμίζει τη σκηνή με αλήθεια και ηθικό βάρος. Ο Στέλιος Καλαϊτζής ως Σβιντριγκάιλοφ είναι πειστικός στην αθλιότητά του, έστω κι αν φλερτάρει με την υπερβολή, ενώ ο Δημήτρης Καυκάς δίνει στον Ραζουμίχιν μια δόση ανθρωπιάς που ισορροπεί την ασκητική αυστηρότητα της σκηνοθεσίας.
Ο χορός, αποτελούμενος από τους Θανάση Δισλή, Εύη Κουταλιανού, Τίτο Μακρυγιάννη, Μάρα Μαλγαρινού, Μαρία Νεφέλη Παρασκευοπούλου, Γιώργο Σφυρίδη, Εύα Σωφρονίδου και Στέλιο Χρυσαφίδη, αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της παράστασης. Με πειθαρχημένη, σχεδόν τελετουργική κίνηση — αποτέλεσμα της χορογραφίας του Τάσου Παπαδόπουλου — λειτουργεί ως ενιαίο σώμα που αναπνέει, παρατηρεί και σχολιάζει σιωπηλά τα γεγονότα. Σε πολλές στιγμές, ο χορός αναβαθμίζει αισθητικά τις σκηνές, αντισταθμίζοντας τις ερμηνευτικές αστοχίες και προσφέροντας οπτική ενότητα και ρυθμό.
Η σκηνική ατμόσφαιρα διαμορφώνεται από τα σκηνικά και κοστούμια της Ευαγγελίας Κιρκινέ, τα φωτιστικά σχέδια της Μελίνας Μάσχα και τη μουσική του Μάνου Μυλωνάκη, που δημιουργεί υπόγειες εντάσεις και μια ψυχρή, σχεδόν μεταφυσική αύρα. Το τραγούδι της παράστασης, σε ερμηνεία Γιάννη Αγγελάκα, λειτουργεί ως τελετουργικό μοτίβο λύτρωσης, εντάσσοντας τον ήχο στη δραματουργία. Η συνολική οργάνωση παραγωγής της Αθανασίας Ανδρώνη και η φωτογραφική αποτύπωση του Mike Rafail (That Long Black Cloud) συμπληρώνουν ένα σκηνικό οικοδόμημα που, αν και επιβλητικό, στερείται ενίοτε της συναισθηματικής θερμοκρασίας του ντοστογιεφσκικού κόσμου.
Το σκηνικό παραπέμπει σε σοβιετική αισθητική: μεγάλοι όγκοι, ψυχρές επιφάνειες και λευκός φωτισμός που δημιουργεί απόσταση και επιβλητικότητα. Η πόλη του Ντοστογιέφσκι, βαλτώδης και πυρετική, μετατρέπεται εδώ σε χώρο γεωμετρικής τάξης, όπου η ανθρώπινη οδύνη μοιάζει να εξωραΐζεται. Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές όπου το λευκό φως μετατρέπεται σε πνευματική λάμψη — όταν οι σκιές του χορού περικλείουν τη μητέρα, το θέατρο βρίσκει ξανά την ψυχή του.
Στην παράσταση συμμετέχουν επίσης οι Κλειώ Λάγιου και Νίκος Χάψαλης ως φιγκυράν, φίλοι, κατάδικοι και κλώνοι των ηρώων, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός συλλογικού ψυχικού τοπίου, όπου οι ενοχές και οι τύψεις αποκτούν σωματικότητα.
Το Έγκλημα και Τιμωρία του ΚΘΒΕ είναι μια παράσταση που δεν αφήνει αδιάφορο τον θεατή. Διαθέτει συνέπεια, αισθητική φιλοδοξία και ενδιαφέροντα ευρήματα. Όμως η υπερβολική επιθυμία να επαναδιατυπωθεί ο Ντοστογιέφσκι οδηγεί, τελικά, σε μια απομάκρυνση από την ουσία του. Η παράσταση εντυπωσιάζει με τη φόρμα της, αλλά δεν συγκλονίζει με το περιεχόμενό της. Και αν ο τίτλος του έργου προαναγγέλλει την πορεία από το σφάλμα προς τη λύτρωση, εδώ το έγκλημα είναι σκηνοθετικό και η τιμωρία —αναμενόμενα— η απώλεια της συγκίνησης.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
