Ηλέκτρα εντός

Οι προκλήσεις και οι δυνατότητες του τραγικού είδους σε κλειστό θέατρο αποτελεί το πεδίο
έρευνας και ταυτόχρονα την πρόταση του Θεάτρου Πορεία και του καλλιτεχνικού του διευθυντή Δημήτρη Τάρλοου για τη χειμερινή σεζόν, με όχημα ένα έργο που αποκτά ανατριχιαστική επικαιρότητα σε έναν κόσμο που μαστίζεται από ολοκληρωτισμούς και κοινωνική αδικία, σε μια εποχή όπου η βία και η εκδίκηση παρουσιάζονται συχνά ως «αναγκαίο κακό». Η τραγωδία αυτή δεν είναι απλώς μια αφήγηση εκδίκησης· είναι ένας καθρέφτης των ανθρώπινων διλημμάτων, της διαχρονικής σύγκρουσης ανάμεσα στη δικαιοσύνη και την ηθική. Καταργώντας την «ασφαλή» απόσταση που επιβάλλουν τα μεγάλα θερινά θέατρα και η πρόσκαιρη θερινή ραστώνη, η παράσταση καλεί το κοινό να αναμετρηθεί με κρίσιμα ερωτήματα: Τι σημαίνει «αποκαθιστώ το δίκαιο»; Ποιο είναι το χρέος του καθήκοντος; Μπορεί κανείς να ζήσει με τις συνέπειες της βίας;

Είναι η βία αναπόφευκτη λύση; Θα κλείσει η εκδίκηση τον κύκλο του αίματος; Είναι ποτέ δυνατή η λύτρωση; Και, τελικά, ποιος είναι ο ρόλος της αντίστασης όταν όλα φαίνονται χαμένα;

Η Ηλέκτρα, μέλος της καταραμένης οικογένειας των Ατρειδών, μια γυναίκα παγιδευμένη σε αυτόν τον κύκλο αίματος και φρίκης, είναι κάτι περισσότερο από ένας τραγικός χαρακτήρας, αφού προσωποποιεί το δίλημμα ανάμεσα στην ανάγκη για δικαιοσύνη και την ηθική επιταγή της αποφυγής της βίας. Δεν πρόκειται, επομένως, μόνο για ένα τραγικό πλάσμα της μοίρας, αλλά και για ένα δημιούργημα του χαρακτήρα της, ενός χαρακτήρα ολόψυχα δοσμένου στον αγώνα της για δικαιοσύνη. Είναι άραγε και η ίδια θύμα τής εμμονής της με την εκδίκηση ή μια φωνή αντίστασης απέναντι στη βαρβαρότητα της εξουσίας; Και γιατί όταν το παλάτι απαλλάσσεται πλέον από τους τυράννους, εκείνη δεν περνάει το κατώφλι του; Μένει απλώς έξω από τον Οίκο που μισεί ή αρνείται να γίνει μέρος του συστήματος που πολέμησε με πάθος; Είναι ακόμα δέσμια των ακραίων συναισθημάτων που την καθόρισαν – του πόνου για τον θάνατο του πατέρα, το μίσος για τη μητέρα, τη νοσταλγία για τον χαμένο αδερφό; Το πάθος της, είναι βέβαιο, δεν σιγάζει ούτε μετά την
κάθαρση.

Στην Ηλέκτρα, ο ποιητής δεν δίνει απαντήσεις, οι θεοί απουσιάζουν, οι χρησμοί απλώς συμπίπτουν με τις ανθρώπινες αποφάσεις, η συνείδηση περνά σε δεύτερη μοίρα, οι Ερινύες δεν εμφανίζονται.

Παρ’ όλα αυτά, το τίμημα για τους επιζώντες είναι βαρύ. Αυτό το τίμημα της επιλογής και την ανθρώπινη ανάγκη για κάθαρση με κάθε κόστος μάς καλεί να αναλογιστούμε η σοφόκλεια Ηλέκτρα.

Εξάλλου, ο Σοφοκλής δεν θα μας δώσει άλλη ευκαιρία, δεν θα γράψει τριλογία: το δικό του έργο τελειώνει εδώ – εντός αυτών των 1.510 στίχων θαυμαστής συμμετρίας και λιτότητας θα διευθετηθεί κάθε μία από τις αμφιβολίες και τα ερωτήματα που έχει θέσει.

Σημείωμα Σκηνοθέτη

Οι σπουδαίοι αγιογράφοι, αλλά και πολλοί μείζονες όσο και ελάσσονες σύγχρονοι Έλληνες
ζωγράφοι, αφιέρωσαν τη ζωή τους ζωγραφίζοντας ξανά και ξανά τα ίδια θέματα. Αυτό δεν ήταν από έλλειψη έμπνευσης – το αντίθετο! Η κάθε απόπειρα εμπεριέχει την παραδοχή, ότι η ουσία που γυρεύουμε στα πράγματα δεν πιάνεται.

Η έκφραση «δια χειρός», που πολύ της μόδας είναι τελευταία, αυτό εννοεί: ότι η κάθε μας κατάδυση στα μεγάλα και υψηλά, μονάχα από θεϊκό χέρι μπορεί να καθοδηγηθεί, και ουδόλως πωςο δημιουργός είναι ο ίδιος ένας μικρός θεός. Αυτή ακριβώς είναι και η διαφορά Ανατολής και Δύσης. Η ταπεινότητα και παραδοχή της φθαρτότητας, απέναντι στο ναρκισσιστικό μεγαλείο της Δύσης και τη συνεχή τάση της να αγγιχθεί το θείο με μυτερούς πανύψηλους κώνους εκκλησιών που σχίζουν με αναίδεια τα γκρίζα ουράνια.

Η απόφαση λοιπόν να ξαναδουλέψουμε τη σοφόκλεια Ηλέκτρα, με οδηγό τις υπέροχα αυθαίρετες πρώτες πρόβες μας εντός του «Πορεία», δεν θα ήθελα να εκληφθεί, παρά ως παραδοχή του αβυσσαλέου βάθους του έργου αυτού, που μας καλεί να το εξερευνήσουμε.

Είμαι πεπεισμένος ότι η Τραγωδία δεν πρέπει να μετατρέπεται σε θέμα τουριστικό, ακυρώνοντας το μέγα όφελος που μπορεί να μας προσφέρει, αν έρθουμε σε επαφή με το βαθύτερο πνεύμα της, που κατά ανέλπιστη τύχη πολλοί Έλληνες, το έχουμε ζωντανό μέσα μας!

Η θαυμαστή προσήλωση, η απόλυτη σιωπή του κοινού σε όλες ανεξαιρέτως τις παραστάσεις μας στα ανοιχτά θέατρα της Ελλάδας και της Κύπρου, αυτό μας θύμισαν: πώς μια παράσταση Τραγωδίας και η απόδοση του πνεύματός της θα κρίνεται πάντα όχι από φιλολόγους ή πάσης φύσεως ειδικούς, αλλά από το αν ξυπνά μέσα μας την έξαρση του πάθους, τη θεϊκή έκσταση και τη συμφιλίωση όλων των ηδονών και των πόνων της ζωής που ο ποιητής έχει τη δύναμη να δίνει στον κόσμο.

Δημήτρης Τάρλοου

Συνεργάτις δραματουργός: Έρι Κύργια
Σχεδιασμός Ήχου: Ηλίας Φλάμμος
Βοηθοί σκηνοθέτη: Δήμητρα Κουτσοκώστα, Αρίστη Τσέλου
Βοηθός σκηνογράφου- ενδυματολόγου: Δέσποινα - Μαρία Ζαχαρίου
Βοηθός χορογράφου: Μάρω Σταυρινού
Βοηθοί φωτιστή: Χάρης Δάλλας, Ναυσικά Χριστοδουλάκου
Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk
Σχεδιασμός κομμώσεων: Θωμάς Γαλαζούλας
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Trailer: Θωμάς Παλυβός
Ντοκιμαντέρ: Φοίβος Ήμελλος