Κριτική για την παράσταση "Brandon Teena"

Από την θεατρολόγο Μαρία Μαρή

Το έργο είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία που συγκλόνισε την αμερικανική και κατόπιν την παγκόσμια κοινή γνώμη, κυρίως με τη μεταφορά της στον κινηματογράφο με τον τίτλο  «Boys Don’t cry». Πρόκειται για την πραγματική ιστορία του Brandon Teena, ο οποίος βιάστηκε άγρια και σκοτώθηκε έξω από το Falls City, στη Νεμπράσκα, στις 31 Δεκεμβρίου 1993.

Μια μοντέρνα παράσταση, επαναστατική, γρήγορη, νεανική από μια ομάδα παιδιών, που οι περισσότεροι πρωτοεμφανίζονται έτσι δυναμικά στο θέατρο.

Η βία διαπερνά το έργο από την αρχή, όπου κάποιοι απ’ τους ήρωες, ο Τζο και ο Τομ συγκεκριμένα, αφού προηγουμένως έχουν προβεί σε παραβατικές συμπεριφορές κάθονται στον καναπέ και συζητούν έντονα. Μαζί τους και η Λίντα, μητέρα της Λάνα. Η τελευταία  είναι όρθια μπροστά και μοιάζει ανήσυχη και νευρική ενώ πίσω από το μπαρ σερβίρει η Κάντις. Αυτό το tableau vivant εξαρχής δίνει την εικόνα του έργου. Λείπει μόνο ο πρωταγωνιστικός ρόλος για να πυροδοτήσει την εκκίνηση, ο Brandon Teena. Η μουσική από την αρχή μέχρι το τέλος, αποδίδει αυτό το κλίμα της παραίτησης, του κοινωνικού λήθαργου, της σήψης. Παρατημένοι, «χυμένοι» στον καναπέ νέοι άνθρωποι, με ένα τσιγάρο, νευρικοί , μια μητέρα με ακατάλληλη ενδυματολογικά περιβολή μπροστά στην παρέα της κόρης της, σε μια επαρχία, όπως θα μάθουμε αργότερα, όπου τίποτα δεν εξελίσσεται, όπου δεν υπάρχει χώρος για όνειρα.

Εξαρχής σχεδόν τίθεται το ζήτημα του πώς μπορεί κάποιος να έχει μια ταυτότητα, όποια εκείνος επιθυμεί. Λέει στο ξεκίνημα του έργου και στο τέλος ο Brandon Teena:  «Θέλω να είμαι εγώ. Είμαι εγώ! » Πόσο ανεδαφικό μπορεί να αποδεικνύεται εντέλει αυτό το αυτονόητο για κάθε άνθρωπο αναφαίρετο δικαίωμά του, να δηλώνει την ταυτότητά του;

Εμφανίζεται λοιπόν στο μπαρ της περιοχής, που το δουλεύει η Κάντις, ένας νεαρός, πολύ ευγενής, διαφορετικός από όλους τους άλλους. Η Κάντις είναι πρόθυμη να τον φιλοξενήσει και όπως θα φανεί να συνάψουν σχέση, όπως έχει ξανακάνει ανεπιτυχώς στο παρελθόν με τον χαμένο πατέρα του οκτάμηνου παιδιού της.  Ένα ανυπεράσπιστο κορίτσι , που προσπαθεί να αγκιστρωθεί απ΄όπου μπορεί για να βγει από τον βούρκο, που φαίνεται ότι την καταπίνει όπως και τους άλλους στην περιοχή αυτή. Ο Τζο και ο Τομ κάνουν διαρρήξεις αυτοκινήτων. Με την πρώτη δίνουν την εικόνα του άγριου, του αλήτη, με άγριες φωνές και άγαρμπες, βίαιες κινήσεις. Υπέροχοι και οι δυο ηθοποιοί μέσα στην επιθετική ωμότητα τους. Ο Brandon Teena  φοβισμένος, έχοντας φύγει καταδιωγμένος από κάπου αλλού  βρίσκεται από τις συγκυρίες να προσπαθεί να επιβιώσει με αυτούς τους ανθρώπους, με κλέφτες, αλκοολικούς, ναρκομανείς με ανύπαρκτες ηθικές αντιστάσεις. Ο τρόπος με τον οποίο απευθύνονται στις γυναίκες είναι κτητικός και υποτιμητικός. Υφέρπει η υποψία ότι η Λίντα,  η μάνα της Λάνα, δείχνει να συνευρίσκεται με τον Τζο , τον πρώην φίλο της κόρης της.

Ο Brandon Teena  έχει μια επιτηδευμένα αντρική κίνηση, πολύ διακριτική έτσι ώστε η προσέγγισή του στη Λάνα, να είναι ασυνήθιστα γοητευτική για τα ήθη της περιοχής, κάτι που κάνει εκείνη να ανταποκριθεί. Αυτό δημιουργεί δυσαρέσκεια σε αυτό το σκάκι με δοσμένους ρόλους. Έτσι όταν κάποιος έρχεται και ταράζει τη σκακιέρα όλα ανατρέπονται. Ανακαλύπτει η Κάντις, ψάχνοντας τα πράγματά του Brandon, ότι έχει γυναικεία αξεσουάρ και ευθύς τον καταδίδει στους άλλους, που είναι έτοιμοι να τον κατασπαράξουν.  Μόνο επιχείρημα εκείνου είναι ότι από λάθος βαφτίστηκε με γυναικείο όνομα, αφού νιώθει και είναι άνδρας. Οι σκηνές που ακολουθούν είναι εξευτελιστικές όχι μόνο για την «ιδιαιτερότητα» του προσώπου αυτού, αλλά κυρίως για μια κοινωνία, που πρέπει να ισοπεδώσει ό,τι δεν ακολουθεί τις νόρμες της. Η ανάκριση του για να εξιχνιαστεί η εγκληματική πράξη που υπέστη, είναι ένας ακόμα βιασμός της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου.

Η Λίντα είναι έτοιμη να τον σκοτώσει και τον διώχνει από το σπίτι της, δεν επιτρέπει τέτοιες αποκλίνουσες συμπεριφορές. Η αποκορύφωση της υποκρισίας, που κρύβει φανατισμό  και προσήλωση σε  κάθε είδους δόγματα, ενώ την ίδια ώρα καλεί στο μέσα δωμάτιο τον Τζο.

Ένα έργο γροθιά στο στομάχι! Τι συνήθειες μεσαιωνικές είναι να στέλνεται κάποιος στο ικρίωμα, από μια κοινωνία στην οποία βασιλεύει η υποκρισία, η απατεωνιά, η βία, ο αλκοολισμός και οι ουσίες, αφορίζοντας και να αφανίζοντας ανθρώπους.

Ο Brandon Teena (Ελένη Φαλατάκη),  με αυτή την ανδρική θηλυκότητα, ή τη θηλυκή ανδροπρέπεια, είναι ένας μικρός πρίγκηπας σε μια αρένα. Ἀλλοτε φοβισμένος κι άλλοτε πρόθυμος να ενταχθεί σε αυτόν τον κόσμο των ανδρών, που όμως ούτε και αυτός τον εκφράζει αφού νιώθει άνδρας, χωρίς όμως τα άκαμπτα χαρακτηριστικά και τις προκαταλήψεις που συναντώνται συχνά στο συγκεκριμένο φύλλο, όντας ο ίδιος διαφορετικός, με μάτια συχνά απορημένα, υγρά, που αξιώνουν το δικαίωμα στην ευτυχία και το όνειρο. Με τη Λάνα έκαναν όνειρα  και απλά, εφικτά σχέδια.

Η Λάνα (Εύη Τσάφου) αρχικά χαμένη και μάλλον σε κατάθλιψη , ψάχνει αλκοόλ για να κρύψει τον πανικό της. Φορά ένα πανταλόνι, που από μπροστά έχει μια υπόνοια φούστας, ή ποδιά σερβιτόρου. Ωστόσο όταν πια σχετίζεται με τον Brandon Teena, νιώθει πια πιο γυναίκα και φορά όμορφη φούστα. Είναι ευαίσθητη, διαφορετική και αυτή από τους άλλους στο Falls City, ερωτεύεται δειλά τον Brandon και τίποτα δεν την πτοεί, όταν μαθαίνει την αλήθεια για εκείνον. Λέει ψέματα για αυτόν θέλοντας να τον σώσει.

Η Κάντις (Μελανία Μπαλτσίδου), τρομερά φιλόξενη με τον καθένα, γεγονός που κρύβει ίσως την ανασφάλεια και το φόβο της, μόνη σε αυτό το μέρος, με όλους αυτούς γύρω της. Η δυναμικότητά της είναι το προσωπείο επιβίωσης, που της χρειάζεται για να « ενταχθεί». Η ηθοποιός πετυχαίνει να δώσει το στίγμα και το αίσθημα ζήλιας που βιώνει όταν καταλαβαίνει ότι τον Brandon της τον πήρε η Λάρα. Τότε σαν οχιά βρίσκει την ευκαιρία να χτυπήσει, ξεμπροστιάζοντας τον.

Η Λίντα (Νίκη Μαστροκάλου) ντυμένη με ένα νυχτικό στην αρχή και μετά νεανικά, είναι μια μάνα, που αναμειγνύεται με νεώτερους, τους «ξεβγάζει» με κάθε τρόπο, όχι μόνο σεξουαλικά, αλλά καθώς γνωρίζει όλες τις κομπίνες τους, τους καθοδηγεί και στα άλλα. Αφοριστική, επιθετική, όταν αντιλαμβάνεται ότι ο Brandon, που ίσως να τον καλόβλεπε αρχικά για την κόρη της, είναι γυναίκα, που απλά περνά μια σεξουαλική κρίση και δε νιώθει καλά στο γυναικείο σώμα της. Αυτό τον καθιστά ανώμαλο και τον καταδικάζει.

Ο Τομ( Αναστάσης  Χριστοφιλόπουλος) και φίλος του Τζο(Ιάσονας Παπαματθαίου), είναι ένα παιδί που έβαλε φωτιά στο σπίτι του, όπου κόντεψαν να καούν οι δικοί του και ανακηρύχτηκε ήρωας επειδή προσπάθησε να τους σώσει. Ένας πραγματικός εφιάλτης, καθώς η ζωή του περιβάλλεται έκτοτε από τα φαντάσματα εκείνης της πυρκαγιάς, κάτι που τον κάνει να απαξιώνει τον εαυτό του, γιατί αυτός ξέρει τι ακριβώς έχει συμβεί. Έρχεται σε κόντρα με τον Τζο, τον οποίο λίγο φοβάται, όμως καθώς μοιάζουν πολύ, ενώνουν τις δυνάμεις τους για να ισχυροποιήσουν τη θέση τους σε αυτό το ρυπαρό κοινωνικό οικοδόμημα. Μαζί διαπράττουν όλα τα εγκλήματα ακόμα και τα πιο απεχθή. Με το έγκλημά τους στόχευαν να επαναεγκαθιδρύσουν  την ανδρική ηγεμονία την οποία ένιωσαν απειλημένη με την παρουσία του Brandon.

Ο Ανακριτής (Θεόφιλος Μανόλογλου) εκτελεί το ρόλο εκείνο της εξουσίας, όπου με τις ερωτήσεις του προσβάλλει περισσότερο το θύμα, διατυπώνοντας τις με μια προκλητική απάθεια πίνοντας πορτοκαλάδα, καθώς ο ανακρινόμενος υποχρεώνεται να αναφέρει ηδονικές λεπτομέρειες. Εκπροσωπεί την επίσημη εικόνα της ανάλγητης εξουσίας, που δεν ενδιαφέρεται να ακούσει καν. Η κίνηση του, καθώς γυρνά την πλάτη και σχεδόν προσεύχεται για να διαλευκάνει την αλήθεια, φορώντας μαύρα και μοιάζοντας με ιερέα αίρεσης, δεν έχει καμιά σημασία ποιας. Για όλα τα δόγματα ο Brandon είναι ένας ανώμαλος, οπότε όταν ασελγεί κάποιος πάνω του είναι λιγότερο ένοχος;

Η παράσταση κλονίζει. Η σκηνοθεσία  του Στέλιου Καλαϊτζή είναι πλήρως μετρημένη. Σε έναν μικρό χώρο, αλλάζουν θέση τα έπιπλα, κινούνται σωστά τόσοι άνθρωποι, ορίζουν χώρους, δημιουργούν εντάσεις. Πολύ λειτουργική η προβολή του Brandon στο πίσω μέρος της σκηνής, προβολή των εκμυστηρεύσεων του, του αδιεξόδου του.

Πρόκειται για μια παράσταση που σφύζει από νεανικό και δυναμικό αέρα, με ένα θέμα πολύ ευαίσθητο, που παραπέμπει σε κοινωνικά λάθη και λάθη της εξουσίας και απευθύνεται  σε ενήλικο και ευέλικτο κοινό για να προβληματιστεί αποτελεσματικά.

Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ