Από τον Κωνσταντίνο Πλατή
Κάθε καλοκαίρι εδώ και αρκετά χρόνια ο Μάρκος Σεφερλής παρουσιάζει στο θερινό θέατρο "Δελφινάριο" επιθεώρηση, δηλαδή έργο βασισμένο στα πρόσφατα γεγονότα της επικαιρότητας. Το φετινό έχει τίτλο "Ζητείται σεφ της κωμωδίας" και πολλά σκετς αναφέρονται σε τηλεπαιχνίδια της τηλεόρασης όπως "ο τροχός της τύχης", "Ρουκ Ζουκ" και άλλα. Υπάρχει ακόμα σκετς για το τραγούδι φαινόμενο "φαινόμενο" της εποχής "Μαμά". Τα σκηνικά και τα κουστούμια είναι πολύ ωραία φροντισμένα και υπάρχουν αρκετοί χορευτές που πλαισιώνουν όμορφα την παράσταση.
Εδώ νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον να ανοίξω μια παρένθεση λέγοντας ότι κατά τη γνώμη μου ο Μάρκος Σεφερλής είναι ένα πολύ ενδιαφέρον κοινωνικό φαινόμενο της εποχής. Τυπικά δεν μπορεί να πει κάποιος ότι δεν είναι ηθοποιός. Τελείωσε την Ανώτερη Δραματική Σχολή Τράγκα και εδώ και αρκετά χρόνια πρωταγωνιστεί ανελλιπώς χειμώνα και καλοκαίρι στο θέατρο Περοκέ και στο Δελφινάριο αντίστοιχα, γεμίζοντας ασφυκτικά από Τετάρτη έως Κυριακή (και με διπλές παραστάσεις το χειμώνα) και τα δύο μεγάλα θέατρα με κοινό από Αθήνα και επαρχία.
Όποιος πάει στο θέατρο του να παρακολουθήσει παράσταση σίγουρα θα εντυπωσιαστεί όσον αφορά την παραγωγή και το όλο πλαίσιο λειτουργίας για τα ελληνικά δεδομένα. Θυμάμαι πριν μερικά χρόνια στο Δελφινάριο υπήρχε και κλόουν έξω από το θέατρο να διασκεδάζει το κοινό ενώ περίμενε να βγάλει το εισιτήριο του και να μπει στο θέατρο.
Σκεφτείτε ότι οι παραστάσεις του, με βάση την προσωπική εμπειρία των δέκα παραστάσεων που έχω δει, δεν αρχίζουν ποτέ στην ώρα τους αλλά υπάρχει τουλάχιστον μισή ώρα καθυστέρηση και είναι λογικό αφού παρά την εξαιρετική διαχείριση και εξυπηρέτηση από το ταμείο, οι θεατές είναι πολλοί και όλων των ηλικιών και οι περισσότεροι ψωνίζουν διάφορα αναψυκτικά και σνακς πριν κάτσουν στη θέση τους.
Στο θέατρο υπάρχει επίσης και ειδικό "stand" όπου μπορεί κάποιος να αγοράσει παλιά προγράμματα των παραστάσεων του αλλά και να γίνει μέλος στο fun club του Μάρκου Σεφερλή αποκτώντας έτσι διάφορα προνόμια και έκπτωση στα εισιτήρια. Ειλικρινά δεν έχω ξαναδεί τέτοια κατανάλωση από κυλικείο θεάτρου σε άλλη παράσταση και για την καθυστέρηση δεν παραπονιέται κανείς. Ως θεατρικός επιχειρηματίας λοιπόν, αφού διαχειρίζεται ο ίδιος και τα δύο θέατρα έχοντας και αρκετούς εργαζόμενους, ηθοποιούς και προσωπικό, μπορώ να πω ότι είναι κάτι παραπάνω από εξαιρετικός.
Να συμπληρώσω επίσης ότι μετά το τέλος της τετράωρης παράστασης, κατά τις δύο το πρωί κάθεται σχεδόν μία ώρα ακόμα στη σκηνή και υπογράφει αυτόγραφα που δίνει ο ίδιος σε κάθε θεατή που επιθυμεί να περιμένει για να τον δει και να του μιλήσει. Και φαίνεται ότι το απολαμβάνει και το κάνει με αγάπη και σεβασμό στο κοινό του.
Ας περιγράψω τώρα τη δομή των παραστάσεων του. Το χειμώνα συνήθως ανεβάζει έργα ξένων συγγραφέων, διασκευασμένα πάντα με το δικό το προσωπικό στυλ. Αυτό σημαίνει ότι πχ στο "Δείπνο ηλιθίων" του Φρανσίς Βεμπέρ που είχε ανεβάσει διασκευασμένο πριν χρόνια, αλλά και πέρυσι στο "Ντου από παντού" των Henry Lewis, Jonathan Sayer, Henry Shields, επίσης διασκευασμένο, οι παραστάσεις ξέφευγαν κατά πολύ από την κανονική διάρκεια του έργου αφού υπήρχε μεγάλης διάρκειας αυτοσχεδιασμός σε πολλά σημεία της παράστασης αποκλειστικά από το Μάρκο Σεφερλή.
Τις περισσότερες φορές ξεκινούσε με επιτυχία αλλά κατά τη γνώμη μου υπήρχαν πολλές "κοιλιές" που στο σύνολο τους κούραζαν το θεατή.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό των παραστάσεων του είναι οι υπόλοιποι ηθοποιοί, οι οποίοι λειτουργούν κυρίως ως "θεατές" του και αποδέκτες των "πειραγμάτων" του. Δεν υπάρχει περίπτωση σε κάθε παράσταση να μην "πικάρει" το Γιάννη Καπετάνιο επειδή ξεχνάει τα λόγια του, ίσως και επίτηδες, αφού υπάρχει χημεία μεταξύ τους και το αστείο αυτό "περνάει" στο κοινό. Τα προηγούμενα χρόνια επίσης συνήθιζε να "πικάρει" τον, μέχρι πρόσφατα, συνεργάτη του, ηθοποιό Γιάννη Ζουμπαντή για το ύψος του και γενικά τα αστεία του βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην παράφραση λέξεων και στη σάτιρα των εξωτερικών χαρακτηριστικών των άλλων ηθοποιών.
Τι είναι αυτό όμως που οδήγησε στο παρελθόν μέχρι και τον αναμφισβήτητα έγκριτο κριτικό θεάτρου και καθηγητή πανεπιστημίου Κώστα Γεωργουσόπουλο να εκθειάσει το ταλέντο του Μάρκου Σεφερλή ενώ παράλληλα δέχεται μεγάλη απαξίωση από πολλούς συναδέλφους του και κριτικούς θεάτρου που δεν πηγαίνουν καν να δουν τις παραστάσεις του;
Κατά τη γνώμη μου ο Μάρκος Σεφερλής έχει αδιαμφισβήτητο ταλέντο στον αυτοσχεδιασμό. Η ευστροφία και οι ατάκες του όταν συνομιλεί με το κοινό αλλά και πάνω στο κείμενο είναι στοιχεία που προσωπικά δεν τα έχω συναντήσει σε άλλο ηθοποιό. Είναι μεγάλο το ρίσκο να βγει ένας ηθοποιός εκτός κειμένου, πόσο μάλλον να συνομιλήσει και να διαχειριστεί το κοινό.
Οι περισσότεροι ηθοποιοί το κάνουν για λίγο και προσπαθούν όσο μπορούν να ελέγξουν το θεατή. Δεν το επιτρέπουν άλλωστε και οι σκηνοθέτες εύκολα. Ο Σεφερλής αντιθέτως έχοντας και το ρόλο το σκηνοθέτη σε όλες τις παραστάσεις του, μπορεί με χαρακτηριστική ευκολία να σατιρίσει οποιαδήποτε πληροφορία του δώσει ο θεατής. Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της παράστασης. Το παιχνίδι του με το κοινό, που συνήθως κάνει στην αρχή και το τέλος της παράστασης. Κατά τ' άλλα τα κείμενα που γράφει, τις περισσότερες φορές, ο ίδιος μαζί με το Στέλιο Παπαδόπουλο, είναι γεμάτα από ξεπερασμένα "κλισέ" όπως ο Αλβανός που κλέβει και χαρακτήρες όπως η ξανθιά, χαζή γυναίκα, ο τσιγγάνος "γύφτος" που συμπεριφέρεται άκομψα και άλλα που μπορούν να χαρακτηριστούν εύκολα ως σεξιστικά ή ρατσιστικά. Δηλαδή χιούμορ "πρώτου επιπέδου" που γίνεται εύκολα αντιληπτό από το κοινό, το οποίο παρατηρώ, πάντα, ότι διασκεδάζει αρκετά και χειροκροτεί καθόλη τη διάρκεια της παράστασης αν και υπάρχουν και αρκετοί που ασχολούνται με το κινητό τους ή φεύγουν πριν το τέλος, λόγω κόπωσης μάλλον, αφού όπως είπα οι παραστάσεις του έχουν συνήθως τετράωρη διάρκεια.
Συμπερασματικά, ο Μάρκος Σεφερλής αγνοεί, συνειδητά ή ασυνείδητα βασικούς κανόνες του θεάτρου. Οι κανόνες στο θέατρο, βέβαια, μπορούν να "σπάσουν" αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να τους γνωρίζεις καλά και να τους σέβεσαι. Για παράδειγμα τον άκουσα να δικαιολογείται κατά τη διάρκεια διάδρασης με νεαρή κοπέλα από το κοινό η οποία με αυθορμητισμό του είπε ότι κουράστηκε, λέγοντας της ότι προσφέρει τέσσερις ώρες παράσταση ενώ σε άλλα θέατρα ο θεατής πληρώνει τα ίδια χρήματα για μία ώρα. Δείχνει λοιπόν να αγνοεί ότι αν μη τι άλλο στην τέχνη και συγκεκριμένα στο θέατρο τα χαρακτηριστικά του προϊόντος είναι αποκλειστικά ποιοτικά και σε καμιά περίπτωση ποσοτικά.
Προσωπικά έχω δει παραστάσεις με ένα ηθοποιό μόνο επί σκηνής, για μία ώρα να δημιουργεί κόσμο ολόκληρο με την ερμηνεία του. Άλλωστε φαίνεται ότι και ο ίδιος σε αντίθεση με τα λεγόμενα του προσπαθεί να απευθυνθεί σε πιο "ποιοτικό" κοινό κρίνοντας από τις απόπειρες που κάνει τον τελευταίο καιρό να παίξει σε άλλο θέατρο ακολουθώντας σκηνοθετικές οδηγίες από άλλο σκηνοθέτη και δεν μένει αποκλειστικά στη πετυχημένη "συνταγή" των δικών του παραστάσεων. Κατά τη γνώμη μου ορθά πράττει αφού ο ηθοποιός πρέπει συνεχώς να ερευνά το εύρος του ταλέντου του και να ρισκάρει.
Ολοκληρώνοντας θα σας πω ακόμα κάτι πολύ ενδιαφέρον. Στην παράσταση "Ζητείται σεφ της κωμωδίας" στο τέλος υπάρχει ένα σκετς "τα τρία γουρουνάκια", το πιο ενδιαφέρον κατά τη γνώμη μου με πολιτικές αναφορές και αρκετά εγκεφαλικό χιούμορ. Στο συγκεκριμένο σκετς λοιπόν, αν και ήταν στο τέλος της παράστασης όπου πλέον είχε επέλθει και η κούραση, το κοινό φάνηκε να μην αντιλαμβάνεται το χιούμορ σε αντίθεση με όλη τη προηγούμενη διάρκεια της παράστασης όπου ξέσπαγε σε γέλια, δείχνοντας κατά τη γνώμη μου ότι έχει κριτήριο και δεν αποδέχεται οτιδήποτε έχει την υπογραφή του Μάρκου Σεφερλή. Προτιμά δηλαδή "εύπεπτη" σάτιρα, η οποία εύκολα χαρακτηρίζεται ως σεξιστική ή ρατσιστική και η οποία βασίζεται σε αναφορές από την τηλεόραση. Αυτό θέλουν οι θεατές και ο Μάρκος Σεφερλής μάλλον δίνει προτεραιότητα ως καλλιτέχνης στο κοινό και όχι στη δική του ανάγκη για έκφραση.
Ως παρατηρητής, λοιπόν, ενός, κατά τη γνώμη μου, μοναδικού κοινωνικού "φαινόμενου", νομίζω ότι αξίζει έστω και μία φορά να παρακολουθήσει κάποιος παράσταση του Μάρκου Σεφερλή για να κρίνει μόνος του τι είναι αυτό που τον καθιστά τον πιο επιτυχημένο παραγωγό-ηθοποιό-σκηνοθέτη τα τελευταία χρόνια, από ποσοτική άποψη και όχι με κριτήριο την ποιότητα, κάτι το οποίο δεν φαίνεται να τον ενδιαφέρει ή τουλάχιστον δίνει μια δική του ερμηνεία στη λέξη αυτή.
Άραγε μετά από πολλά χρόνια θα μιλάει κανείς για το Μάρκο Σεφερλή όπως μιλάμε τώρα διαβάζοντας άρθρα και βλέποντας ντοκιμαντέρ για σπουδαίους ηθοποιούς του παρελθόντος;
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
Κύριε Πλατή σας ευχαριστούμε για την μακροσκελή λεπτομερή και κυριως απόλυτα δομημένη κριτική σας. Αναδεικνύει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το στίγμα της ιδιαιτερότητας αυτού του καλλιτέχνη που τον καθιστά τόσο δημοφιλή.