Κριτική για την παράσταση "Το δάνειο"

Από τη θεατρολόγο Μαρία Μαρή

Το είδαμε κατά τη θεατρική περίοδο 2015-2016  στο «Θέατρο του Νέου Κόσμου» σε σκηνοθεσία των Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου και Παντελή Δεντάκη. Το βραβευμένο αυτό έργο του Καταλανού Τζόρντι Γκαλθεράν, που κέρδισε το πρώτο βραβείο στο Τουρνουά Σύγχρονου Καταλανικού Θεάτρου της Τζιρόνα τον Νοέμβριο του 2011, τώρα ανεβαίνει στο Χυτήριο, σε έναν ανοικτό χώρο όπου τηρούνται οι προϋποθέσεις υγειονομικής ασφαλείας. Πρόκειται για μια μαύρη κωμωδία με ανατροπές και απρόσμενο τέλος. Θέμα της η οικονομική κρίση στην Ισπανία, μια διευρυμένη οικονομική κρίση, που τελευταίως έχει επιδεινωθεί εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού, γεγονός με συνέπειες οικονομικές και κοινωνικές.

Το έργο λαμβάνει χώρα στο γραφείο του τραπεζίτη Γκρεγκόριο (Σωτήρης Χατζάκης), όπου έχει εισέλθει ο Αντόνιο (Δημήτρης Μυλωνάς ) προκειμένου να αποσπάσει πάση θυσία ένα μικρό δάνειο. Ο Αντόνιο αμήχανος, φοβισμένος, σε μεγάλη ανάγκη, εκδηλώνει μεγάλη νευρικότητα, πριν καν μιλήσει, προκαλώντας τη συμπάθεια των θεατών και το μειδίαμά τους.

Ο τραπεζίτης, σε θέση ισχύος, στο γραφείο του, αγορεύει από τον «άμβωνά» του, λέγοντάς του  ότι δεν μπορεί να του δώσει δάνειο, γιατί δεν έχει καμία εγγύηση, δεν τον ξέρει καν και η τράπεζα δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα. Η φιλική συμβουλή για αποφυγή των τοκογλύφων που «ρουφούν το αίμα», είναι  υπαινιγμός για την αδίστακτη συμπεριφορά των τραπεζών. Ο Αντόνιο αντιπροτείνει σαν εγγύηση το « λόγο» του. Ποιος ασχολείται με αυτό σε μια κοινωνία, όπου έχουν καταρρεύσει όλες οι αξίες με μόνη ισχυρή το χρήμα; Η «άσκηση εμπιστοσύνης», που εκλιπαρεί ο Αντόνιο έρχεται να συνθλιβεί μπροστά στην αναλγησία του Γκρεγκόριο, εκπρόσωπο του καπιταλιστικού συστήματος.

Ο « εκβιασμός» που ακολουθεί προκαλεί το γέλιο, αλλά όπως θα αποδειχθεί θα αποκαλύψει μια σαθρή εικόνα αυτού του αήττητου συμβόλου. Φτάνει σε τέτοιο σημείο φαιδρότητας, που ο Διευθυντής αναρωτιέται αν είναι το παιχνίδι με την «κρυφή» κάμερα, αν του κάνουν πλάκα. Κανείς δεν μπορεί να πιστέψει ότι μπορεί να κλονιστεί ή ακόμα και να καταρρεύσει το στερέωμα που έχει με «ασφάλεια» χτίσει.

Οι ήχοι που ακούγονται εντείνουν την  αγωνία και οι ηθοποιοί αντιδρούν σε αυτούς «κινηματογραφικά», με βλέμματα, με  στροφή του κεφαλιού, με παύσεις.

Εξαιρετικός στις εναλλαγές της ερμηνείας του ο Σωτήρης Χατζάκης, αρχικά κοροϊδεύει τον εκβιαστή του. Είναι η αντιπαράθεση του μέρμηγκα και του τζίτζικα. Ο καθένας πεισμώνει από τη μεριά του. Ακολουθούν ανατροπές, αλλαγή ρόλων, ο ισχυρός ζητά την στήριξη του αδυνάτου. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε τρωτοί και ίσοι, μόνο που ο Γκαλθεράν για να το δείξει αυτό δεν τους βάζει να αναμετρηθούν μπροστά στο θάνατο, αλλά μπροστά στη δύσκολη καθημερινότητα.

Ο ένας, ο Αντόνιο,  ζητά έναν «Άγιο Βασίλη», ή   κάποιο Μάγο με τα δώρα για να τον βοηθήσει, ενώ ο άλλος, ο Γκρεγκόριο,  ζητά να του διδάξει να είναι άνθρωπος, να αγαπά , να εκφράζει τα συναισθήματά του, να δημιουργεί γύρω του ένα τέτοιο επίπεδο ανθρωπιάς από καιρό ξεχασμένης.

Οι σχέσεις των δύο πρωταγωνιστών χτίζονται αριστοτεχνικά.

Το έργο αποκαλύπτει με τρόπο αστείο, αλλά που ωθεί και σε δεύτερη σκέψη ότι  όλα τα έχει πλήξει ο «ιός» του χρήματος και της επίφασης, της εικόνας, που θέλει ο καθένας να παρουσιάζει. Σχέσεις ρηχές και συμφέροντος ακόμα και μέσα στην ίδια οκογένεια.

Το έργο  είναι μοντέρνα  σκηνοθετημένο από τον Δημήτρη Μυλώνα, και για πολλούς λόγους αγγίζει τους θεατές, πληγέντες και αυτοί από περιορισμούς οικονομικούς και υγειονομικούς.  Οι δυο ηθοποιοί, ο καθένας με το δικό του φορτίο δίνει το στίγμα του στην παράσταση με ισχυρό τον Σωτήρη Χατζάκη στο ρόλο του Διευθυντή, που κατακρημνίζεται από το  βάθρο - ικρίωμά του.

Οι ήχοι και η μουσική του Παύλου Κατσιβέλη ακολουθούν με επιτυχία την εξέλιξη του έργου και σηματοδοτούν τις εναλλαγές. Το ίδιο ο φωτισμός του Αντώνη Παναγιωτόπουλου, ενώ τα σκηνικά της Έρσης Δρίνη και τα κοστούμια του  Γιάννη Μετζικώφ συντάσσονται απολύτως με το κείμενο του έργου και τις ανάγκες της παράστασης.

Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ