Τα χρόνια

«Όλες οι εικόνες θα χαθούν. Ο θάνατος σβήνει τα πάντα σε μια στιγμή και εμείς πρέπει να σώσουμε κάτι από τις στιγμές που δεν θα επιστρέψουν ποτέ». Πόσο μεγαλειώδης μπορεί να είναι η ζωή μιας «συνηθισμένης» γυναίκας; Αφηγηματική περιπλάνηση που συνθέτει χαρισματικά το γυναικείο βίωμα με τη συλλογική περιπέτεια, τα Χρόνια της Ανί Ερνό (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022) ζωντανεύουν στη σκηνή από την Ελίνε Άρμπο. Η ταλαντούχα σκηνοθέτιδα και νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του εμβληματικού Internationaal Theater Amsterdam συστήνεται στο ελληνικό κοινό με μια ευφυή θεατρική μεταφορά του έργου αυτού με αποκλειστικά γυναικείο καστ.

Πέντε γυναίκες επί σκηνής αφηγούνται τη ζωή μιας γυναίκας με φόντο έναν κόσμο που αλλάζει. Μεγαλώνοντας στον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ηρωίδα σπάει τα δεσμά της μεσοαστικής της ανατροφής και μέσα από το γράψιμο αναπτύσσει οξεία πολιτική και κοινωνική συνείδηση. Με έναυσμα φωτογραφίες, τραγούδια και ρεπορτάζ που κινητοποιούν τη λειτουργία της μνήμης, το έργο αποτυπώνει την πορεία της αφηγήτριας προς τη χειραφέτηση αναδεικνύοντας πώς η γυναικεία ταυτότητα διαπλέκεται σ’ όλες της τις πτυχές με τη σεξουαλικότητα, την ταξική καταγωγή, τους προσωπικούς στόχους. Η ιστορία μιας γυναίκας μετατρέπεται έτσι σε βιογραφία της μεταπολεμικής Δυτικής Ευρώπης.

«Εκθαμβωτική εξιστόρηση μιας ολόκληρης περιόδου και ταυτόχρονα μιας ολόκληρης ζωής», όπως το χαρακτήρισε το εβδομαδιαίο ένθετο De Standaard der Letteren, το βιβλίο της Ερνό αποτέλεσε για τη Ελίνε Άρμπο ένα «υλικό ονείρων», και μέσα από μια τέτοια ονειρική οπτική το αντιμετώπισε δραματουργικά. Ταυτόχρονα, το βιβλίο συνδυάζει δύο στοιχεία που την ενδιαφέρουν ιδιαίτερα στο έργο της: αφενός μια κοινωνιολογική ματιά, ενδεικτική από τη σκηνική μεταφορά που πραγματοποίησε του Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ του Εντουάρ Λουί (The End of Eddy, 2020), και αφετέρου τη δυναμική γυναικεία παρουσία επί σκηνής, κρίνοντας από τις πρόσφατες σκηνοθεσίες της έργων όπως Οι ώρες, θεατρική μεταφορά του μυθιστορήματος της Βιρτζίνια Γουλφ Η Κυρία Ντάλογουεϊ (The Hours, 2021), Πενθεσίλεια του Χάινριχ φον Κλάιστ (Penthesilea, 2023) και Οι νόμοι, διασκευή του μυθιστορήματος της Κόνι Πάλμεν (The Laws, 2024) με γυναικείους πρωταγωνιστικούς ρόλους.

«Όταν διάβασα τα Χρόνια, αμέσως είπα μέσα μου: αυτό το βιβλίο έχει γραφτεί για μένα. Το ύφος της Ανί Ερνό είναι τόσο διεισδυτικό και οικουμενικό που κάνει όλες αυτές τις μνήμες που περιγράφει βαθιά οικείες. Οι εικόνες της ξυπνούν μέσα μου μια αίσθηση νοσταλγίας, αλλά ταυτόχρονα ντροπής και θυμού», εκμυστηρεύεται. Και αυτή η σύνδεση αποτυπώνεται ισχυρά στη σκηνοθεσία: «Χάρη στις καταπληκτικές ερμηνείες, οι ώρες –και την ίδια στιγμή τα χρόνια– περνούν αστραπιαία», σημειώνει η ολλανδική εφημερίδα de Volkskrant, ενώ, αντίστοιχα, η Telegraafυπογραμμίζει ότι «η Άρμπο, σ’ αυτή τη θεσπέσια παραγωγή, δείχνει πόσο μεγαλειώδης μπορεί να είναι η ζωή μιας συνηθισμένης γυναίκας». Σύμφωνα με το περιοδικό Theaterkrant, «η Άρμπο αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι είναι η πιο άξια σκηνοθέτιδα θεατρικών συνόλων στην Ολλανδία: στα χέρια της το βιβλίο γίνεται από τις καλύτερες παραστάσεις της χρονιάς». Ένας ακόμη λόγος να την ανακαλύψουμε και στην Ελλάδα.

Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Ρίτας Κολαΐτη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (2021).

Η παράσταση είναι στα ολλανδικά.