«ζ - η – θ, ο ξένος»

Σχετικά

Μετά την μεγάλη επιτυχία στην Επίδαυρο, η παράσταση «ζ-η-θ, ο Ξένος». Μια επιστροφή στις πηγές: επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες της Οδύσσειας, σε μετάφραση Δημήτρη Μαρωνίτη και σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, συνεχίζει το «ταξίδι» της στην Κύπρο. Η συμπαραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 18 & Σάββατο 19 Ιουλίου στην Λευκωσία (Αμφιθέατρο Μακάριος Γ’, Σχολής Τυφλών) και την Παρασκευή 25 & Σάββατο 26 Ιουλίου στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίο.

Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανήλθε με μια ακόμα αναπάντεχη δραματουργική πρόταση καθοδηγώντας μια επιστροφή στις πηγές. Μια επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες του έπους που αποκαλύπτει πώς αυτό το ατελεύτητο μυστήριο της προφορικής Αφήγησης (το βαθύ μυστήριο του θεάτρου) έχει τη δυνατότητα να μας εξακοντίζει συναρπαστικά «εκεί που η ιστορία ακόμα συμβαίνει».

Η παράσταση, ένα ποιητικό θεατρικό τοπίο που ξεπερνά τις εποχές, είναι μια σύγχρονη σκηνική ανάγνωση του έπους που μας φέρνει αντιμέτωπους με την έννοια του ξένου, στη δυσχερή θέση του οποίου μπορεί να βρεθούμε όλοι εμείς, θέτοντας διαχρονικά ερωτήματα:

Ποιος είναι ο ξένος και ποιοι είμαστε οι Εμείς;

Μια υπαρξιακή περιπλάνηση του ξένου σε τρεις ραψωδίες.

 Ευγενικέ μου Αλκίνοε, που ξεχωρίζεις πρώτος στον λαό σου,

ωραίο πράγματι ν’ ακούς έναν καλό αοιδό,

όπως αυτός εδώ, με θεία θα ’λεγες φωνή.

Κι ομολογώ, απόλαυση άλλη δεν υπάρχει πιο χαριτωμένη

απ’ όταν σμίγει ο κόσμος όλος σ’ ευφροσύνη: στην αίθουσα

οι καλεσμένοι, καθισμένοι στη σειρά, ακούν τον αοιδό

προσηλωμένοι, και τα τραπέζια εκεί μπροστά γεμάτα

ψωμί και κρέας· ο οινοχόος να τραβά απ’ τον κρατήρα

το κρασί και να περνά, να το κερνά στις κούπες.

Βαθιά το αισθάνομαι πως είναι αυτό ό,τι πιο ωραίο υπάρχει.

 Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία ι, στ. 2-11, μτφ. Δ.Ν. Μαρωνίτη,

Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), ΑΠΘ, 2006

*Τα πρόσθετα αποσπάσματα στη δραματουργία της παράστασης από την Ιλιάδα είναι σε μετάφραση Δ. Ν Μαρωνίτη (Άγρα, 2012) ενώ για τα αποσπάσματα από την Αινειάδα του Βιργιλίου χρησιμοποιήθηκε η μετάφραση του Θεόδωρου Παπαγγελή (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2018).

Επιπλέον, υπάρχουν θραύσματα από τον Κόιντο Σμυρναίο, και από το έργο του «Οι μεθ' Όμηρον λόγοι», μεταφρασμένα ειδικά για την παράσταση από τον Γιάννη Δούκα.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

«΄Ο,τι ζει στους κόλπους του Έπους έχει μορφή, προσωπική υπόσταση: τα άλογα μιλούν και προφητεύουν, τα ποτάμια αντιδρούν σαν έμψυχες οντότητες, η σύμπτωση προϋποθέτει θεϊκό χέρι.

Αν για τη σημερινή ευαισθησία η Αυγή είναι ένα φαινόμενο φυσικό, για τον Όμηρο είναι προσωποποιημένη εκδήλωση. ΄Ετσι, τη βλέπουμε να σηκώνεται από το κρεββάτι της… […]

Εδώ ο άνθρωπος, δεν έχει υποστεί ακόμα το εσωτερικό τσάκισμα που θα χωρίσει την υπόσταση του σε θνητή και αθάνατη, έλλογη και άλογη. Ζει και ενεργεί σαν αδιάσπαστη ενότητα, σαν ένα ψυχοσωματικό σύνολο (πρωτοφανές και αξεπέραστο για τον δυτικό πολιτισμό) χωρίς διχασμούς».

*Κωστής Παπαγιώργης, «Η ομηρική μάχη», εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα, 1993, σ. 20-23

Αλήθεια, τι θυμόμαστε απ’ το έπος;

Σε ποιον βαθμό εκείνη  η Εποχή του Χαλκού - οι νόστοι και η πνευματικότητα,  η ωμότητα και το ήθος της - θα μπορούσαν, ιδεατά, να συνομιλήσουν, να  εγχύσουν κάποιου είδους  φως στα δικά μας  σημερινά σκιερά;

Κατά πόσον εκείνος, ο πολιτισμός της Αιδούς, η σχέση  με τη Φύση, με τον θεό, το θείο και το θαύμα, η σχέση με τον ξένο - ή με εκείνο το βαθύ μυστήριο της φιλοξενίας - μπορεί να έχουν κάποιον λόγο σήμερα,  πάνω στον δικό μας, πολιτισμό; Πάνω στις δικές μας σημερινές απορίες;

 Μετά τη ΝΕΚΥΙΑ, - εκείνη την επίσκεψη στη ραψωδία λ’ σε συνεργασία με το θέατρο ΝΟ της Ιαπωνίας, που παρουσιάστηκε στο Τόκυο πρώτα και μετά, για πρώτη φορά  στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου - τώρα ακόμα μια επιστροφή στις πηγές   …

Μια επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες του έπους και πώς, αυτό το ατελεύτητο μυστήριο της προφορικής Αφήγησης (το βαθύ μυστήριο του θεάτρου) έχει τη δυνατότητα  να μας εξακοντίζει συναρπαστικά  “εκεί, που η ιστορία ακόμα συμβαίνει”.

 Ένας ξένος - και Οίος επιπλέον ονομάζεται από τον Όμηρο, δηλαδή μόνος - ένα ανθρώπινο ράκος μετά το ύστατο ναυάγιο του, συντετριμμένο μετά την άνιση πάλη του με το πέλαγος, πεταμένο σε μιαν ακτή …

(Αλήθεια, μας θυμίζει τίποτα από το σήμερα αυτή η εικόνα; Την έχει πάρει - έστω ξώφαλτσα - το μάτι μας πουθενά στον σύγχρονο κόσμο που μας περιβρέχει😉

Εδώ, σε μια ξένη ακτή που δεν διάλεξε, του ορίστηκε να αναζητήσει και να ξαναβρεί

το σώμα, το πρόσωπο και το όνομά του.

 Για 1263 στίχους παραμένει άγνωστος, απρόσωπος,  ξένος, και μόνο μετά το πρώτο του δάκρυ - και το μετέπειτα γοερό κλάμα - αρχίζει μια διαδρομή «αναγνώρισης». Προσπαθώντας να τον τιμήσουν, (σε έναν ξένο πάντα υπαινίσσεται η θεότητα), να διασκεδάσουν τις οδύνες του με Ωδές από ιστορίες ηρώων και θεών,  δεν γνωρίζουν ότι τραγουδούν τη ζωή του … Κι όταν μέσα από την αξιοπρέπεια των δακρύων ζητά να επιτρέψουν σε εκείνον, έναν ξένο,  να συνεχίσει ο ίδιος την ιστορία - μπαίνοντας,  δραματικό πρόσωπο πια / είδωλο,  στο θέατρο της ζωής του - η “αναγνώριση”  δεν θα αργήσει να  επιτελεσθεί.

 Χάρη σε μια μοναδικής δραματουργικής έμπνευσης ίντριγκα του ποιητή της οδύσσειας, (μοναδική σχεδόν  στο παγκόσμιο ρεπερτόριο), τα  δάκρυα τον έκαναν θεατή, αφηγητή Ραψωδό, ποιητή - της ίδιας του της ζωής . Μαζί με την “αναγνώριση”  ανακτά και το όνομα του…

 [Υπάρχει μια απλή και θεμελιώδης, ζωτική επιθυμία που χαρακτηρίζει τη ζωή του ανθρώπου: Να ταξιδέψει, από ένα σημείο Α σε ένα σημείο Β. Ως οδύσσεια - είτε εξωτερικής είτε εσωτερικής γεωγραφίας, (αναρίθμητες και οι περιπτώσεις εσωτερικής οδύσσειας για τους θνητούς) - θα μπορούσε ανεπιφύλακτα να ονομασθεί κάθε  ανεπιδίωκτη περιπλοκή ή περιπέτεια αυτής της διαδρομής,  προσδιοριζόμενη από ακούσιες, ανεπιθύμητες, απρόοπτες αποκλίσεις του δρόμου. Και είναι δύσκολο να υπάρξει θνητός  που να μην έχει βρεθεί - έστω κατ’ αναλογίαν - σε μία τουλάχιστον τοποθεσία/συνθήκη  στη ζωή του που να τον προσδιορίζει ως  ξένο.

 Μπορεί άραγε η συμπάθεια - αυτή με την οποία γενναιόδωρα μπορεί να μας ελεήσει η σκηνική εμπειρία του έπους - να λειτουργήσει  σαν μια τρυφερή αφή, μια κατανόηση  για το δράμα του Άλλου”; Τη δυσχερή θέση του ξένου, όπου - όπως διακαώς μας διδάσκει η Ιστορία - τίποτα δεν διασφαλίζει πως ο οποιοσδήποτε από εμάς,  δεν θα βρεθεί σε ανάλογη θέση σε μια  επόμενη, απότομη στροφή της;]

 Το έπος, το  έπος  μας έμαθε να αναπνέουμε.

 Μιχαήλ Μαρμαρινός

Παραστάσεις:

• Παρασκευή 18 & Σάββατο 19 Ιουλίου–Κύπρος, Αμφιθέατρο Μακάριος Γ’, Σχολής Τυφλών
• Παρασκευή 25 & Σάββατο 26 Ιουλίου- Κύπρος, Αρχαίο Θέατρο Κουρίου

• Τετάρτη 6 Αυγούστου-Δωδώνη, Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης

• Σάββατο 9 Αυγούστου- Φίλιπποι, Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων (68^ο Φεστιβάλ Φιλίππων)

• Τετάρτη 13 Αυγούστου -Δίον, Αρχαίο Θέατρο Δίου (Φεστιβάλ Ολύμπου)
• Σάββατο 23 Αυγούστου -Ν. Μουδανιά, Αμφιθέατρο Ν. Μουδανιών
• Πέμπτη 28 Αυγούστου-Κιλκίς, Θέατρο Λόφου Αγ. Γεωργίου Δήμου Κιλκίς
• Κυριακή 31 Αυγούστου- Θεσσαλονίκη, Θέατρο Δάσους (11^ο Φεστιβάλ Δάσους)

• Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου- Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη»
• Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου- Κηποθέατρο Παπάγου

Οι παραστάσεις της Παρασκευής 18 Ιουλίου και του Σαββάτου 26 Ιουλίου παρουσιάζονται με υπέρτιτλους στα Αγγλικά και στα Τουρκικά.

*Τα Αρχαία Μνημεία χρησιμοποιούνται με άδεια του Υφυπουργείου Πολιτισμού.

Εισιτήρια: €20 / €10 (άνεργοι, συνταξιούχοι, πολύτεκνοι με την επίδειξη του αντίστοιχου αποδεικτικού εγγράφου και άτομα κάτω των 25 ετών με την επίδειξη πολιτικής ταυτότητας)

Κρατήσεις: 77772717 (Τρίτη-Σάββατο 10:00-13:30 & 16:00-18:00)
Προπώληση: thoc.org.cy